In december 1894 werd de Franse officier Alfred Dreyfus veroordeeld voor verraad door een militaire krijgsraad en veroordeeld tot levenslang in de gevangenis voor zijn vermeende misdaad van het doorgeven van militaire geheimen aan de Duitsers. De joodse artillerie kapitein, veroordeeld op dun bewijs in een zeer onregelmatige rechtszaak, begon vier maanden later zijn levenslange gevangenisstraf op de beruchte Devil's Island Prison in Frans Guyana.
De zaak Dreyfus demonstreerde het antisemitisme dat het Franse leger doordringt en, omdat velen de heerschappij prezen, in Frankrijk in het algemeen. De belangstelling voor de zaak verviel tot 1896, toen bewijs werd onthuld dat de Franse majoor Ferdinand Esterhazy als de schuldige partij betrokken was. Het leger probeerde deze informatie te onderdrukken, maar er volgde een nationale opschudding en het leger had geen andere keuze dan Esterhazy voor de rechter te brengen. In januari 1898 werd een krijgsraad gehouden en Esterhazy werd binnen een uur vrijgesproken.
Als reactie publiceerde de Franse romanschrijver Émile Zola een open brief getiteld 'J'Accuse' op de voorpagina van de Aurore, die de rechters ervan beschuldigde onder de duim van het leger te zijn. Tegen de avond waren 200.000 exemplaren verkocht. Een maand later werd Zola veroordeeld tot laster wegens smaad, maar wist hij te ontsnappen naar Engeland. Ondertussen werd uit het schandaal een gevaarlijke nationale verdeeldheid geboren, waarin nationalisten en leden van de katholieke kerk het leger steunden, terwijl republikeinen, socialisten en voorstanders van religieuze vrijheid in de rij stonden om Dreyfus te verdedigen.
In 1898 gaf majoor Hubert Henry, ontdekker van de originele brief toegeschreven aan Dreyfus, toe dat hij veel van het bewijsmateriaal tegen Dreyfus had vervalst en vervolgens pleegde Henry zelfmoord. Kort daarna vluchtte Esterhazy het land uit. Het leger werd gedwongen om een nieuwe krijgsraad voor Dreyfus te bevelen. In 1899 werd hij schuldig bevonden in een ander showproces en veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf. Een nieuwe Franse regering gratie hem echter toe en in 1906 vernietigde het Hooggerechtshof zijn veroordeling. Het debacle van de Dreyfus-affaire zorgde voor een grotere liberalisering in Frankrijk, een vermindering van de macht van het leger en een formele scheiding van kerk en staat.
