Inhoud

• Het bescheiden begin van het Parlement
• De Magna Carta
• Richard II depressief
• De macht van het Parlement groeit
• Engelse burgeroorlog
• De monarchie afgeschaft
• De Stuart Kings
• Parlement in recente geschiedenis
• Parlement vandaag
• bronnen

Het parlement is het wetgevende orgaan van het Verenigd Koninkrijk en is de belangrijkste wetgevende instelling in de constitutionele monarchie van Groot-Brittannië. De geschiedenis van de wetgevende instantie die bijeenkomt in het Palace of Westminster in Londen laat zien hoe het bijna organisch evolueerde, deels in reactie op de behoeften van de regerende vorst van het land. Het Parlement vindt zijn oorsprong in de vroegste vergaderingen van Engelse baronnen en gewone burgers in de 8e eeuw.

Het bescheiden begin van het Parlement

Het huidige parlement is een tweekamerwetgever ('twee kamers') met een House of Lords en een House of Commons. Deze twee huizen waren echter niet altijd verbonden en hadden hun vroegste begin in de Angelsaksische regeringen van de 8e eeuw.

De Witan was een kleine raad van geestelijken, landeigenaren en andere adviseurs die door de koning waren gekozen om staats-, belasting- en andere politieke zaken te bespreken. Naarmate het uitgebreid werd met meer adviseurs, evolueerde de Witan naar de magnum concilium of grote raad.

Op lokaal niveau waren 'moots' bijeenkomsten van lokale bisschoppen, heren, sheriffs en, belangrijker nog, gewone mensen die vertegenwoordigers waren van hun graafschappen of 'shires'.

Deze instellingen functioneerden 'met verschillende mate van succes' als wetgevende organen en wetshandhavingsinstanties in het middeleeuwse Engeland. De twee lichamen kwamen niet regelmatig bijeen, maar zij baande de weg naar de tweekamerwetgevende wetgever die vandaag bestaat.

De Magna Carta

Het eerste Engelse parlement werd bijeengeroepen in 1215, met de oprichting en ondertekening van de Magna Carta, die de rechten van baronnen (rijke landeigenaren) vestigde om als adviseur van de koning te dienen in overheidszaken in zijn Grote Raad.

Net als bij de vroege Witanen werden deze baronnen niet gekozen, maar eerder gekozen en benoemd door de koning. De Grote Raad werd in 1236 voor het eerst 'Parlement' genoemd.

Tegen 1254 werden de sheriffs van de verschillende graafschappen in Engeland opgedragen vertegenwoordigers van hun districten (bekend als 'ridders van het graafschap') te kiezen om met de koning te overleggen over belastingkwesties. Vier jaar later, in de Engelse universiteitsstad Oxford, stelden de edellieden die destijds in het Parlement dienden de 'Bepalingen van Oxford' op, waarin werd opgeroepen tot regelmatige vergaderingen van de wetgevende instantie, bestaande uit vertegenwoordigers van elk van de provincies.

In 1295 evolueerde het Parlement met edelen en bisschoppen, evenals twee vertegenwoordigers van elk van de graafschappen en steden in Engeland en, sinds 1282, Wales. Dit werd het model voor de samenstelling van alle toekomstige parlementen.

Richard II depressief

In de loop van de volgende eeuw werd het lidmaatschap van het Parlement verdeeld in de twee huizen die het tegenwoordig heeft, waarbij de edelen en bisschoppen het House of Lords omvatten en de ridders van het graafschap en lokale vertegenwoordigers (bekend als "burgesses") het Lagerhuis.

Ook in deze periode begon het Parlement meer autoriteit op zich te nemen binnen de Engelse regering. In 1362 nam het bijvoorbeeld een statuut aan dat bepaalt dat het Parlement alle belastingen moet goedkeuren.

Veertien jaar later probeerde het Lagerhuis een aantal adviseurs van de koning te beschuldigen. En in 1399, na jaren van interne strijd om de macht tussen de monarchie en het parlement, stemde het wetgevende lichaam om koning Richard II af te zetten, waardoor Henry IV de troon kon overnemen.

De macht van het Parlement groeit

Tijdens de tijd van Henry IV op de troon, breidde de rol van het Parlement zich verder uit dan de bepaling van het belastingbeleid en omvatte het "herstel van grieven", dat in wezen Engelse burgers in staat stelde een verzoekschrift in te dienen bij het lichaam om klachten in hun lokale steden en provincies aan te pakken. Tegen die tijd kregen burgers de mogelijkheid om te stemmen om hun vertegenwoordigers de burgesses te kiezen in het Lagerhuis.

In 1414 nam de zoon van Henry IV, Henry V, de troon over en werd de eerste monarch die erkende dat de goedkeuring en raadpleging van beide parlementsgebouwen nodig was om nieuwe wetten te maken. Toch was alles niet perfect in de jonge democratie van Engeland.

Meer dan 100 jaar later, in 1523, was filosoof en schrijver Sir Thomas More, parlementslid (kortweg M.P.), de eerste die de kwestie van 'vrijheid van meningsuiting' voor wetgevers in beide huizen aan de orde stelde tijdens de beraadslagingen. Een halve eeuw later, tijdens het bewind van koningin Elizabeth I in 1576, hield Peter Wentworth, M.P. een gepassioneerde toespraak die pleitte voor hetzelfde recht; hij werd veroordeeld tot gevangenisstraf in de Tower of London.

Wentworth, een puritein, botste later met Elizabeth I over kwesties die verband hielden met godsdienstvrijheid tijdens zijn tijd als M.P. en hij werd ook gevangen gezet voor deze daden. Het is deze vervolging die de puriteinen ertoe bracht om Engeland in de jaren 1600 te verlaten voor de nieuwe wereld, en de koloniën te helpen vestigen die de Verenigde Staten werden.

Engelse burgeroorlog

Het grootste deel van de 17e eeuw kende het Verenigd Koninkrijk veel verandering en politieke onrust. De enige constante was het Parlement.

Van 1603 tot 1660 raakte het land verstrikt in een langdurige burgeroorlog en een tijdlang nam militaire leider Oliver Cromwell de macht over onder de titel Lord Protector. De toenmalige heersende vorst, Charles I, werd in 1649 geëxecuteerd.

Cromwell is het best bekend voor het veroveren van Schotland (1649) en Ierland (1651) en hen ongewild onder de heerschappij van het Verenigd Koninkrijk te brengen. Toch hadden die twee landen hun eigen parlementen, bestaande uit aanhangers van Cromwell.

Het Parlement bleef enige macht behouden tijdens deze periode van verandering. M.P.'s waarvan men dacht dat ze loyaal waren aan Charles I, werden in 1648 uitgesloten van de wetgevende macht en creëerden het zogenaamde 'Rump Parliament'.

De monarchie afgeschaft

In 1649 nam het Lagerhuis de ongekende stap om de monarchie af te schaffen en Engeland tot gemenebest te verklaren.

Vier jaar later echter ontbond Cromwell het Rump Parliament en richtte de Nominated Assembly op, een de facto wetgevende macht. Cromwell stierf in 1658 en werd vervangen door zijn zoon Richard. De zoon werd een jaar later afgezet en de Britse regering stortte effectief in.

De zoon van Charles I, Charles II, werd op de troon hersteld in 1660, waarmee de plaats van de monarchie in de Britse geschiedenis opnieuw werd bevestigd.

Nieuwe parlementsverkiezingen werden gehouden. En de gekozen M.P.'s hielden effectief hun zetels gedurende de volgende 18 jaar, waarin geen algemene verkiezingen werden gehouden.

De Stuart Kings

De zogenaamde 'Stuart Kings' ’Charles II en zijn broer James II, die hem opvolgden in 1685, hadden een soortgelijke relatie met de wetgever als hun vader in de jaren 1640 had. Religie was echter een groot probleem tussen de Engelse overheid en de samenleving.

Toen het parlement de 'Test Act' goedkeurde, die verhinderde dat katholieken een gekozen ambt bekleedden, stond de wetgever op gespannen voet met koning James II, zelf katholiek. Na jaren van politieke gevechten legde het Parlement James II af in 1689 en zijn oudste dochter Mary en haar echtgenoot William Prince of Orange klommen op naar de troon.

Tijdens hun korte bewind werd het Parlement opnieuw verheven tot wetgevende bevoegdheden. Toen Mary en William stierven (respectievelijk in 1694 en in 1702), stelde de wetgever nieuwe protocollen voor opvolging vast en noemde hij George van Hannover koning.

Parlement in recente geschiedenis

In de loop van de 18e, 19e en 20e eeuw evolueerden het Parlement en zijn bevoegdheden net zoals het Verenigd Koninkrijk zelf.

Schotland werd formeel onderdeel van het Verenigd Koninkrijk in 1707 en stuurde dus vertegenwoordigers naar het parlement in Westminster. Tegen het einde van de 18e eeuw maakte Ierland ook deel uit van het Verenigd Koninkrijk (de zes provincies in het noorden van het eiland, tegenwoordig bekend als Ulster nog steeds deel uitmaken van het VK), en landeigenaren kozen hun eigen vertegenwoordigers in beide huizen van Parlement.

Via een reeks wetgevingshandelingen, de zogenaamde "hervormingsbesluiten", zijn een aantal wijzigingen aangebracht in de samenstelling en het wetgevingsproces in het parlement. De hervormingswet van 1918 gaf vrouwen het recht om te stemmen, en de eerste vrouw werd datzelfde jaar in het lichaam gekozen.

Gravin Constance Markievicz uit Ierland was echter lid van Sinn Fein, de politieke partij die onafhankelijkheid nastreefde voor de eilandnatie, en weigerde dus te dienen.

Ondertussen stelden de parlementaire wetten van 1911 en 1949 grotere bevoegdheden in voor het Lagerhuis, dat 650 gekozen leden heeft, in vergelijking met het House of Lords, dat 90 leden heeft benoemd via peerage (een systeem van titels voor edellieden).

Parlement vandaag

Tegenwoordig komen de twee huizen van het Parlement, het House of Lords en het House of Commons, samen in het Westminster Palace in Londen, en zijn ze het enige orgaan in de constitutionele monarchievorm van het Verenigd Koninkrijk met de autoriteit om wetgeving te maken en wetten te maken.

De huidige vorst, koningin Elizabeth II, dient nog steeds een ceremoniële rol als staatshoofd en de uitvoerende macht van het land wordt geleid door de premier.

Hoewel het House of Lords kan debatteren over alle wetsvoorstellen die niet rechtstreeks betrekking hebben op financiële zaken voor het land, is het het House of Commons dat de ultieme controle heeft als het gaat om de vraag of wetgeving uiteindelijk wet wordt.

Het House of Lords speelt echter wel een rol in de verantwoordingsplicht van de overheid, door het ondervragen van ministers en de oprichting van speciale commissies om belangrijke staatszaken aan te pakken.

Tegenwoordig moet alle wetgeving worden goedgekeurd door het Lagerhuis om wet te kunnen worden. Het Lagerhuis controleert ook de belastingheffing en de portemonnee van de overheid. En in een systeem dat enigszins verschilt van dat van de Verenigde Staten, moeten de ministers van de regering (inclusief de premier) regelmatig vragen in het Lagerhuis beantwoorden.

bronnen

De geboorte van het Engelse parlement. Parliament.uk.
Een korte geschiedenis van het Britse parlement. BBC nieuws.
De burgeroorlog. HistoryofParliament.org.
Stuarts. HistoryofParliament.org.
Hervorming tijdperk. HistoryofParliament.org.
Wetgevingsprocedure in het Lagerhuis. Universiteit van Leeds.