Apache-chef Geronimo (1829-1909) werd geboren in het bovenste land van de Gila-rivier in Arizona. Hoewel hij vijandigheid koesterde tegenover de Mexicaanse soldaten die zijn vrouw en kinderen vermoordden, kreeg hij ook een hekel aan de Anglo-Amerikanen die de regio overnamen na het Verdrag van Guadalupe Hidalgo uit 1848. Nadat zijn Chiricahua Apaches halverwege de jaren 1870 in het San Carlos-reservaat van Arizona waren gedwongen, leidde Geronimo zijn volgelingen op een reeks ontsnappingen die zijn legende versterkten en de Amerikaanse regering in verlegenheid brachten. Hij gaf zich over aan generaal Nelson Miles in 1886 en bleef een beroemdheid in gevangenschap tot zijn dood in Fort Sill in Oklahoma.
Toen Geronimo stierf, was hij al meer dan een generatie een legende. Maar zijn moed en vastberadenheid deden meer dan een strijdkreet bieden voor parachutisten van een andere dag. Het hielp de geesten van zijn volk, de Chiricahua Apaches, in de laatste wanhopige dagen van de Indiase oorlogen ondersteunen.
Geronimo werd geboren in het bovenste land van de Gila-rivier in Arizona. Hij kwam tot volwassenheid in de laatste jaren van de Mexicaanse overheersing van de regio. Zijn vijandschap tegenover de Mexicanen was zo diepgeworteld als begrijpelijk. In een noodlottige ontmoeting doodden Mexicaanse soldaten zijn moeder, zijn vrouw en zijn drie kleine kinderen. Deze tragische gebeurtenis heeft de jonge man gestolen voor een lang leven van veelvuldige conflicten.
In 1848, kort na de ondertekening van het Verdrag van Guadalupe Hidalgo, waarbij Mexico uitgestrekte landen in het zuidwesten aan de Verenigde Staten heeft afgestaan, maakten de Anglo-Amerikanen duidelijk dat ze van plan waren de oude patronen van invallen en territoriaal gebruik door de verschillende Apache bands. De Anglo-Amerikaanse mijnen, ranches en gemeenschappen verstoorden de gevestigde Apache-levenswegen. De indringers stellen grenzen aan waar de Apaches kunnen leven en hoe. De Apaches hadden natuurlijk andere ideeën.
Het aanvankelijke voorbehoud dat in 1872 voor de Chiricahua-Apaches werd ingesteld, omvatte ten minste een deel van hun thuisland. De Chiricahua's waren ongelukkig met het vooruitzicht van enig reserveleven, maar hun ontzetting veranderde in woede toen ze uit dit reservaat werden verdreven en met geweld verzameld met andere Apache-groepen in het San Carlos-reservaat in Arizona in het midden van de jaren 1870. Geronimo had een bittere afkeer van de verhuizing en hij had vooral een hekel aan San Carlos. Het volgende decennium braken hij en zijn volgelingen herhaaldelijk uit van wat zij als opsluiting zagen. Toen ze eenmaal uit de buurt van San Carlos waren, waren ze moeilijk te vinden en terug te brengen, want ze kenden het land Zuid-Arizona en Noord-Mexico goed. Keer op keer zocht Geronimo een meer vrij leven, ondanks de inspanningen van het Amerikaanse leger.
Geronimo’s herhaalde ontsnappingen schaamden zich voor politici, legerofficieren en de niet-Indiase bevolking van het zuidwesten. Zijn naam bracht angst aan de mensen die voortdurend hoorden van zijn ontwijkende gevangenneming en soms het vermoorden van Anglo-Amerikanen en Mexicanen. Krantenkoppen uit de territoriale wereld schreeuwden keer op keer zijn naam.
Zijn laatste overgave aan generaal Nelson Miles in Skeleton Canyon, Arizona, net ten noorden van de Mexicaanse grens, op 4 september 1886, betekende echt het einde van een hoofdstuk in Apache en de West-Amerikaanse geschiedenis. Het betekende ballingschap voor zichzelf en bijna vierhonderd van zijn medemensen. Ze werden per trein naar detentie in Fort Pickens, Florida gestuurd; Mount Vernon Barracks, Alabama; en ten slotte, in 1894, Fort Sill, nabij Lawton, Oklahoma. Geronimo bracht meer dan veertien jaar door in Fort Sill, hoewel hij sporadisch mocht verschijnen op wereldbeurzen en andere bijeenkomsten. Hij was een beroemde nederlaag maar nog steeds een gevangene toen hij stierf en werd begraven in Fort Sill in de nieuwe staat Oklahoma.
Angie Debo, Geronimo: The Man, His Time, His Place (1976).
PETER IVERSON
The Reader's Companion to American History. Eric Foner en John A. Garraty, redacteuren. Copyright © 1991 door Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company. Alle rechten voorbehouden.
