Inhoud

• Achtergrond van de Perzische Golfoorlog
• Iraakse invasie van Koeweit en geallieerde reactie
• De Golfoorlog begint
• Oorlog op de grond
• Nasleep van de Perzische Golfoorlog

De Iraakse leider Saddam Hussein beval begin augustus 1990 de invasie en bezetting van buurland Koeweit. Gealarmeerd door deze acties riepen collega-Arabische mogendheden zoals Saoedi-Arabië en Egypte de Verenigde Staten en andere westerse landen op om in te grijpen. Hussein tartte de eisen van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties om zich half januari 1991 terug te trekken uit Koeweit, en de Perzische Golfoorlog begon met een massaal door de VS geleid luchtoffensief bekend als Operation Desert Storm. Na 42 dagen van meedogenloze aanvallen door de geallieerde coalitie in de lucht en op de grond, heeft de Amerikaanse president George H.W. Bush verklaarde op 28 februari een wapenstilstand; tegen die tijd hadden de meeste Iraakse troepen in Koeweit zich overgegeven of waren gevlucht. Hoewel de Perzische Golfoorlog aanvankelijk werd beschouwd als een ongekwalificeerd succes voor de internationale coalitie, leidde sudderend conflict in de onrustige regio tot een tweede Golfoorlog die bekend werd als de oorlog in Irak die begon in 2019.

Achtergrond van de Perzische Golfoorlog

Hoewel de langlopende oorlog tussen Iran en Irak was geëindigd in een door de Verenigde Naties bemiddeld staakt-het-vuren in augustus 1988, moesten de twee staten medio 1990 nog beginnen met onderhandelingen over een permanent vredesverdrag. Toen hun ministers van Buitenlandse Zaken elkaar in juli in Genève ontmoetten, leek het perspectief op vrede plotseling helder, want het leek erop dat de Iraakse leider Saddam Hoessein bereid was dat conflict op te lossen en zijn grondgebied terug te keren dat zijn troepen al lang hadden bezet. Twee weken later hield Hussein echter een toespraak waarin hij buurland Koeweit beschuldigde van het overhevelen van ruwe olie uit de olievelden van Ar-Rumaylah langs hun gemeenschappelijke grens. Hij drong erop aan dat Koeweit en Saoedi-Arabië en 30 miljard dollar van de buitenlandse schuld van Irak kwijtschelden, en beschuldigde hen van samenzwering om de olieprijzen laag te houden in een poging om toe te geven aan westerse landen die olie kopen.

Wist je dat? Ter rechtvaardiging van zijn invasie in Koeweit in augustus 1990 beweerde Saddam Hoessein dat het een kunstmatige staat was die door westerse kolonialisten uit de Iraakse kust was gesneden; in feite was Koeweit internationaal erkend als een afzonderlijke entiteit voordat Irak zelf werd opgericht door Groot-Brittannië onder een mandaat van de League of Nations na de Eerste Wereldoorlog.

Naast de brandende toespraak van Hussein was Irak begonnen met het verzamelen van troepen aan de grens van Koeweit. Gealarmeerd door deze acties startte president Hosni Mubarak van Egypte onderhandelingen tussen Irak en Koeweit in een poging om interventie door de Verenigde Staten of andere machten van buiten de Golfregio te voorkomen. Hussein brak de onderhandelingen al na twee uur af en beval op 2 augustus 1990 de invasie van Koeweit. De veronderstelling van Hussein dat zijn mede-Arabische staten stand zouden houden in het gezicht van zijn invasie in Koeweit en geen hulp van buitenaf inschakelen om het te stoppen, bleek een misrekening. Tweederde van de 21 leden van de Arabische Liga veroordeelde de agressie van Irak en Saoedi-Arabië, koning Fahd, samen met de regering in ballingschap in Koeweit, wendde zich tot de Verenigde Staten en andere leden van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) voor ondersteuning.

Iraakse invasie van Koeweit en geallieerde reactie

Amerikaanse president George H.W. Bush veroordeelde de invasie onmiddellijk, net als de regeringen van Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie. Op 3 augustus riep de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties Irak op zich terug te trekken uit Koeweit; drie dagen later ontmoette koning Fahd de Amerikaanse minister van Defensie Richard Cheney om Amerikaanse militaire hulp te vragen. Op 8 augustus, de dag waarop de Iraakse regering formeel annexeerde Koeweit'Hussein noemde het de '19e provincie' van Irak, begonnen de eerste Amerikaanse luchtmachtjagers in Saoedi-Arabië aan te komen als onderdeel van een militaire opbouw genaamd Operation Desert Shield. De vliegtuigen werden vergezeld door troepen gestuurd door NAVO-bondgenoten, evenals Egypte en verschillende andere Arabische landen, ontworpen om te waken tegen een mogelijke Iraakse aanval op Saoedi-Arabië.

In Koeweit verhoogde Irak zijn bezettingsmacht tot ongeveer 300.000 troepen. In een poging steun te krijgen van de moslimwereld, verklaarde Hussein een jihad, of heilige oorlog, tegen de coalitie; hij probeerde ook zich te verenigen met de Palestijnse zaak door aan te bieden Koeweit te evacueren in ruil voor een Israëlische terugtrekking uit de bezette gebieden. Toen deze inspanningen faalden, sloot Hussein een haastige vrede met Iran om zijn leger op sterkte te brengen.

De Golfoorlog begint

Op 29 november 1990 gaf de VN-Veiligheidsraad toestemming voor het gebruik van "alle noodzakelijke middelen" van geweld tegen Irak als hij zich niet terugtrekt uit Koeweit op 15 januari. Tegen januari waren er coalitietroepen die voorbereid waren om Irak te trotseren. 750.000, waaronder 540.000 Amerikaanse personeelsleden en kleinere strijdkrachten uit Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, de Sovjetunie, Japan, Egypte en Saoedi-Arabië, onder andere naties. Irak van zijn kant had de steun van Jordanië (een andere kwetsbare buur), Algerije, Sudan, Jemen, Tunesië en de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO).

Vroeg in de ochtend van 17 januari 1991 trof een enorm door de VS geleid luchtoffensief de luchtverdediging van Irak, snel op weg naar zijn communicatienetwerken, wapenfabrieken, olieraffinaderijen en meer. De coalitie-inspanning, bekend als Operation Desert Storm, profiteerde van de nieuwste militaire technologie, waaronder Stealth-bommenwerpers, kruisraketten, zogenaamde "slimme" bommen met lasergeleidingssystemen en infrarood nachtbomapparatuur. De Iraakse luchtmacht werd ofwel vroeg vernietigd of opteerde uit het gevecht onder de niet aflatende aanval, met als doel de oorlog in de lucht te winnen en gevechten op het terrein zoveel mogelijk te minimaliseren.

Oorlog op de grond

Medio februari hadden de coalitietroepen de focus van hun luchtaanvallen verlegd naar Iraakse grondtroepen in Koeweit en Zuid-Irak. Een enorm geallieerd grondoffensief, operatie Desert Sabre, werd op 24 februari gelanceerd, met troepen die vanuit het noordoosten van Saoedi-Arabië naar Koeweit en Zuid-Irak trokken. Gedurende de volgende vier dagen omsingelden en versloegen coalitietroepen de Irakezen en bevrijdden Koeweit. Tegelijkertijd stormden Amerikaanse troepen 120 km ten westen van Koeweit Irak binnen en vielen de gepantserde reserves van Irak van achteren aan. De elite Iraakse Republikeinse Garde zette een verdediging op ten zuiden van Al-Basrah in het zuidoosten van Irak, maar de meeste werden op 27 februari verslagen.

Met het Iraakse verzet dat bijna instortte, verklaarde Bush op 28 februari een wapenstilstand, waarmee de Perzische Golfoorlog werd beëindigd. Volgens de vredesvoorwaarden die Hussein vervolgens accepteerde, zou Irak de soevereiniteit van Koeweit erkennen en zich ontdoen van al zijn massavernietigingswapens (inclusief nucleaire, biologische en chemische wapens). In totaal werden naar schatting 8.000 tot 10.000 Iraakse troepen gedood, in vergelijking met slechts 300 coalitietroepen.

Nasleep van de Perzische Golfoorlog

Hoewel de Golfoorlog werd erkend als een beslissende overwinning voor de coalitie, leden Koeweit en Irak enorme schade en werd Saddam Hoessein niet gedwongen aan de macht te komen. Bedoeld door coalitieleiders als een 'beperkte' oorlog die tegen minimale kosten wordt gevochten, zou dit nog jarenlang gevolgen hebben, zowel in de Perzische Golfregio als over de hele wereld. In de onmiddellijke nasleep van de oorlog onderdrukten de strijdkrachten van Hussein brute opstanden door Koerden in het noorden van Irak en sjiieten in het zuiden. De door de Verenigde Staten geleide coalitie slaagde er niet in de opstanden te ondersteunen, bang dat de Iraakse staat zou worden ontbonden als ze daarin slaagden. In de daaropvolgende jaren bleven Amerikaanse en Britse vliegtuigen patrouilleren en verplichtten een no-fly zone boven Irak, terwijl Irak autoriteiten hebben alles in het werk gesteld om de uitvoering van de vredesvoorwaarden te frustreren, met name wapeninspecties van de Verenigde Naties. Dit resulteerde in een korte hervatting van de vijandelijkheden in 1998, waarna Irak vast weigerde wapeninspecteurs toe te laten. Bovendien wisselde het Iraakse leger regelmatig vuur uit met Amerikaanse en Britse vliegtuigen boven de no-fly zone.

In 2019 hebben de Verenigde Staten (nu geleid door president George W. Bush, zoon van de voormalige president) een nieuwe VN-resolutie gesponsord waarin wordt opgeroepen tot terugkeer van wapeninspecteurs naar Irak; U.N. inspecteurs kwamen in november Irak opnieuw binnen. Te midden van verschillen tussen de lidstaten van de Veiligheidsraad over hoe goed Irak die inspecties had uitgevoerd, begonnen de Verenigde Staten en Groot-Brittannië krachten te verzamelen op de grens van Irak. Bush (zonder verdere goedkeuring van de VS) gaf een ultimatum op 17 maart 2019, waarin werd geëist dat Saddam Hoessein de macht zou verlaten en binnen 48 uur Irak zou verlaten, onder bedreiging van oorlog. Hussein weigerde en de tweede Perzische Golfoorlog, meer algemeen bekend als de oorlog in Irak, begon drie dagen later.