Inhoud

• Wanneer was de Russische revolutie?
• Russische revolutie van 1905
• Nicholas II
• Rasputin en de Tsarina
• Revolutie van februari
• Bolsjewistische revolutie
• Russische burgeroorlog
• BRONNEN
• FOTOGALERIJEN
• Russische leiders

De Russische revolutie van 1917 was een van de meest explosieve politieke gebeurtenissen van de twintigste eeuw. De gewelddadige revolutie betekende het einde van de Romanov-dynastie en eeuwen van Russische keizerlijke heerschappij. Tijdens de Russische revolutie grepen de bolsjewieken onder leiding van de linkse revolutionair Vladimir Lenin de macht en vernietigden de traditie van csaristisch bestuur. De bolsjewieken zouden later de communistische partij van de Sovjetunie worden.

Wanneer was de Russische revolutie?

In 1917 vlogen twee revoluties door Rusland, waardoor een einde kwam aan eeuwen van keizerlijke heerschappij en politieke en sociale veranderingen in gang werden gezet die zouden leiden tot de vorming van de Sovjetunie. Hoewel de twee revolutionaire gebeurtenissen binnen een paar korte maanden plaatsvonden, had sociale onrust in Rusland al tientallen jaren gesudderd.

In de vroege jaren 1900 was Rusland een van de armste landen in Europa met een enorme boerenstand en een groeiende minderheid van arme industriële arbeiders.

Veel van West-Europa zag Rusland als een onontwikkelde, achterlijke samenleving. Het Russische rijk beoefende lijfeigenschap een vorm van feodalisme waarbij landloze boeren tot in de negentiende eeuw werden gedwongen de landeigen adel te dienen. Tegen het einde van de middeleeuwen was de praktijk daarentegen in het grootste deel van West-Europa verdwenen.

In 1861 schafte het Russische rijk eindelijk het lijfeigenschap af. De emancipatie van horigen zou de gebeurtenissen voorafgaand aan de Russische revolutie beïnvloeden door boeren meer vrijheid te geven om zich te organiseren.

Russische revolutie van 1905

Rusland industrialiseerde veel later dan West-Europa en de Verenigde Staten. Toen het eindelijk gebeurde, rond de eeuwwisseling, bracht het enorme sociale en politieke veranderingen met zich mee.

Tussen 1890 en 1910 verdubbelde bijvoorbeeld de bevolking van grote Russische steden zoals St. Petersburg en Moskou bijna, wat resulteerde in overbevolking en slechte levensomstandigheden voor een nieuwe klasse Russische industriële arbeiders.

Een bevolkingsgroei aan het einde van de 19e eeuw, een hard groeiseizoen als gevolg van het noordelijke klimaat van Rusland en een reeks dure oorlogen die begonnen met de Krimoorlog (1854-1856), betekenden frequente voedseltekorten in het enorme rijk.

Grote protesten van Russische arbeiders tegen de monarchie leidden tot het bloedbad op zondag in 1905. Honderden ongewapende demonstranten werden gedood of gewond door de troepen van de tsaar.

Het bloedbad leidde tot de Russische revolutie van 1905, waarin boze arbeiders reageerden met een reeks verlammende stakingen in het hele land.

Nicholas II

Na het bloedvergieten van 1905 beloofde tsaar Nicolaas II de vorming van een reeks representatieve vergaderingen, of Dumas, om te werken aan hervorming.

Rusland ging in augustus 1914 de Eerste Wereldoorlog in ter ondersteuning van de Serviërs en hun Franse en Britse bondgenoten. Hun betrokkenheid bij de oorlog zou spoedig rampzalig blijken voor het Russische rijk.

Militair gezien was het keizerlijke Rusland geen partij voor het geïndustrialiseerde Duitsland en waren de Russische slachtoffers groter dan die welke door een natie in een eerdere oorlog werden opgelopen. Voedsel- en brandstoftekorten geteisterd Rusland toen de inflatie steeg. De economie werd hopeloos verstoord door de kostbare oorlogsinspanning.

Tsaar Nicolaas verliet de Russische hoofdstad Petrograd (St. Petersburg) in 1915 om het bevel over het front van het Russische leger over te nemen. (De Russen hadden de keizerlijke stad in 1914 hernoemd, omdat de naam "St. Petersburg" te Duits had geklonken.)

Rasputin en de Tsarina

Bij afwezigheid van haar man begon Czarina Alexandra, een impopulaire vrouw van Duitse afkomst, gekozen functionarissen te ontslaan. Gedurende deze tijd verhoogde haar controversiële adviseur, Grigory Rasputin, zijn invloed op de Russische politiek en de koninklijke Romanov-familie.

Russische edelen die ernaar verlangden een einde te maken aan de invloed van Rasputin, vermoordden hem op 30 december 1916. Tegen die tijd hadden de meeste Russen het vertrouwen verloren in het mislukte leiderschap van de tsaar. Corruptie van de regering was ongebreideld, de Russische economie bleef achterop en Nicholas loste herhaaldelijk de Doema op, het tandeloze Russische parlement dat na de revolutie van 1905 werd opgericht, toen het tegen zijn wil inging.

Gematigden voegden zich al snel bij Russische radicale elementen en riepen op tot een omverwerping van de ongelukkige tsaar.

Revolutie van februari

De februari-revolutie (bekend als zodanig vanwege het Russische gebruik van de Juliaanse kalender tot februari 1918) begon op 8 maart 1917 (23 februari op de Juliaanse kalender).

Demonstranten riepen om brood gingen de straten van Petrograd op. Ondersteund door enorme menigten van stakende industriële arbeiders, botsten de demonstranten met de politie maar weigerden de straten te verlaten.

Op 11 maart werden de troepen van het legergarnizoen van Petrograd opgeroepen om de opstand te onderdrukken. In sommige ontmoetingen openden de regimenten het vuur, waarbij demonstranten werden gedood, maar de demonstranten bleven op straat en de troepen begonnen te wankelen.

De Doema vormde een voorlopige regering op 12 maart. Een paar dagen later deed tsaar Nicolaas afstand van de troon, waarmee een einde kwam aan de eeuwenlange Russische Romanov-heerschappij.

De leiders van de voorlopige regering, waaronder de jonge Russische advocaat Alexander Kerensky, hebben een liberaal programma van rechten ingesteld, zoals vrijheid van meningsuiting, gelijkheid voor de wet en het recht van vakbonden om zich te organiseren en te staken. Ze verzetten zich tegen gewelddadige sociale revolutie.

Als minister van oorlog zette Kerenski de Russische oorlogsinspanning voort, hoewel de Russische betrokkenheid bij de Eerste Wereldoorlog enorm impopulair was. Dit verergerde de Russische problemen met de voedselvoorziening verder. De onrust bleef groeien terwijl boeren boerderijen plunderden en voedselrellen uitbraken in de steden.

Bolsjewistische revolutie

Op 6 en 7 november 1917 (of 24 en 25 oktober op de Juliaanse kalender, daarom wordt het evenement vaak de Oktoberrevolutie genoemd), lanceerden linkse revolutionairen onder leiding van de bolsjewistische partijleider Vladimir Lenin een bijna bloedeloze staatsgreep tegen de voorlopige regering van de Doema.

De voorlopige regering was samengesteld door een groep leiders van de burgerlijke kapitalistische klasse van Rusland. Lenin riep in plaats daarvan op tot een Sovjetregering die rechtstreeks zou worden bestuurd door raden van soldaten, boeren en arbeiders.

De bolsjewieken en hun bondgenoten bezetten overheidsgebouwen en andere strategische locaties in Petrograd, en vormden snel een nieuwe regering met Lenin als hoofd. Lenin werd de dictator van de eerste communistische staat ter wereld.

Russische burgeroorlog

Eind 1917 brak er een burgeroorlog uit na de bolsjewistische revolutie. De strijdende partijen omvatten de Rode en Witte Legers.

Het Rode Leger vocht voor de bolsjewistische regering van Lenin. Het Witte Leger vertegenwoordigde een grote groep los geallieerde troepen, waaronder monarchisten, kapitalisten en aanhangers van democratisch socialisme.

De Russische burgeroorlog eindigde in 1923 met Lenin's Rode Leger die de overwinning claimde en de Sovjet-Unie oprichtte.

BRONNEN

De Russische revoluties van 1917. Anna M. Cienciala, Universiteit van Kansas.
De Russische revolutie van 1917. Daniel J. Meissner, Marquette University.
Russische revolutie van 1917. McGill University.

FOTOGALERIJEN

Russische leiders