De Engelse soldaat en staatsman Oliver Cromwell (1599-1658) werd in 1628 en 1640 in het parlement gekozen. De uitgesproken Puritein hielp bij het organiseren van strijdkrachten na het uitbreken van de burgeroorlog in 1642 en diende als plaatsvervangend commandant van het "nieuwe modelleger" dat de belangrijkste Royalistische strijdmacht bij de slag om Naseby in 1645. Na de dood van Charles I diende Cromwell in het Rump-parlement en ging hij het juridische systeem hervormen, gedeeltelijk door de oprichting van de blauwe wetten. Hij voerde campagnes in Ierland en Schotland in de vroege jaren 1650 en diende als 'heerbeschermer' van Engeland, Wales, Schotland en Ierland van 1653 tot zijn dood.
Hoewel hij een van de beroemdste figuren in de Engelse geschiedenis werd, begon Oliver Cromwell het leven als een gewone landheer; toen de Engelse burgeroorlog uitbrak in 1642, was hij een vader van middelbare leeftijd van vijf kinderen zonder militaire training. Maar binnen een decennium, volgens een leidende staatsman en historicus van het koninkrijk, 'steeg hij op de troon van de drie koninkrijken zonder de naam van een koning, maar met een grotere macht en autoriteit dan ooit door een koning was uitgeoefend of opgeëist'.
De kracht van Cromwell vloeide voort uit zijn militaire vermogen en zijn unieke relatie met zijn troepen. Zodra de oorlog begon, werd de oprichting van een vroom en professioneel leger om het Engelse parlement te dienen zijn voornaamste zorg, en in 1645 drong hij aan op de vorming van een permanent leger, met centrale financiering en centrale leiding. Onder het commando van Thomas Fairfax, met Cromwell als zijn plaatsvervanger, leidde dit "nieuwe modelleger" snel de belangrijkste Royalistische troepen tijdens de Slag om Naseby (14 juni 1645) en markeerde het begin van een reeks opmerkelijke overwinningen die binnen een jaar dwong Charles I zich over te geven. Cromwell leidde zijn cavalerie altijd vanaf het front, hoewel het zijn tol eiste: hij liep gevechtsletsels op en lachte vaak hysterisch onmiddellijk voor en na de actie. Maar nauw contact met zijn troepen betaalde dividenden, want Cromwell slaagde erin zijn "Ironsides" terug de strijd in te leiden toen andere eenheden pauzeerden om te plunderen.
Het besluit om de koning in 1649 te executeren veroorzaakte een Royalistische reactie in Ierland en Schotland die de veiligheid van de nieuwe republiek in Engeland bedreigde en Cromwell terug het veld in dwong. Hij begon zijn Ierse offensief met een bloedbad van de gecombineerde strijdkrachten van de katholieke confederaten en de protestantse royalisten in Drogheda (september 1649); de volgende maand ontmoette de stad Wexford, de basis van de Ierse marine, een soortgelijk lot. De beslissing van Schotland om Engeland te veroveren ter ondersteuning van Charles II in 1650 dwong Cromwell de voltooiing van de herovering van Ierland aan anderen over te laten, terwijl hij zich concentreerde op het onderwerpen van de Schotten. Zijn verbluffende overwinningen eerst in de Slag om Dunbar (3 september 1650) en vervolgens in Worcester (3 september 1651) dwongen Charles II niet alleen bijna tien jaar naar het continent te vluchten, maar ook de politieke integratie van de drie koninkrijken - na 1653 gereguleerd door Cromwell als Lord Protector, geadviseerd door de Raad van State, en met een enkele parlementaire vergadering in Westminster - voor het eerst in hun geschiedenis.
Cromwell, een toegewijde puritein, en zijn goddelijke 'Ironsides' schreven hun successen op het slagveld toe aan goddelijke interventie en begonnen nu een goddelijke samenleving te creëren door een geheel van evangelische predikers op te richten, door het juridische systeem te hervormen en door wetgeving in te voeren zoals de Blauwe Wetten (1650) tegen godslastering, vloeken, dronkenschap en overspel. Cromwell geloofde in gewetensvrijheid voor zijn medechristenen: "Ik bemoei me niet met iemands geweten"; een echt revolutionair concept voor de dag, maar in alle andere opzichten bleef hij een sociaal conservatief. Hij vreesde de democratische ideeën van de zogenaamde Levellers (Engelse radicalen); hij geloofde in heerschappij door de goddelijken, niet door de mensen in het algemeen. Na 1649 streefde hij echt naar het verzoenen van de traditionele politieke natie met zijn regime; toch verwierp hij in 1657 een voorstel, bekend als de 'nederige petitie en advies', die hem smeekte koning te worden.
Dat het protectoraat op een snoekbed rustte - met een staand leger van ongeveer zestigduizend man, samen met een grote marine - is geen mythe; maar het was pas toen een opstand van de Royalisten uitbrak in maart 1655 dat Cromwell uiteindelijk zijn toevlucht nam tot flagrante militaire heerschappij en de verschillende regio's van Engeland en Wales onder het bevel van hoge legerofficieren plaatste. Bovendien voerde zijn regering een agressief buitenlands beleid, waarbij oorlogen eerst tegen de Nederlanders (1652-1654) (zie Anglo-Nederlandse oorlogen) en vervolgens tegen Spanje (1656-1659) werden gevoerd.
Excromiated als usurper en hypocriet door zijn tegenstanders en vereerd als een redder en held door zijn aanhangers, stierf Cromwell op 3 september - de verjaardag van twee van zijn grootste overwinningen - in 1658 van "een bastaard tertiaanse ague" (waarschijnlijk malaria). Bijna zodra zijn zoon, Richard, de teugels overnam, begonnen zijn ondergeschikten in Schotland en Ierland de restauratie van Charles II te plannen. De "Britse Republiek" maakte in 1660 opnieuw plaats voor de monarchie.
The Reader's Companion to Military History. Uitgegeven door Robert Cowley en Geoffrey Parker. Copyright © 1996 door Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company. Alle rechten voorbehouden.
